COPY…
CREDIT…



က်ြန္ေတာ္နဲ႕ဆတၲာသည္ကိစၥ ၆။

အရူးမွာလုိင္စင္ရွိတယ္
*******************
                                  (ကုိေရြး)
ျခံဳထည္ႀကီးထဲကရုန္းထြက္လုိ႔မရေတာ႔ဘူး
ကပ္ေႀကးသံ တခ်ပ္ခ်ပ္ကနားယားတယ္
ငါ႔ေခါင္းကုိငုံ႔ႀကည္႔ေနတဲ႔ မွန္ထဲက မ်က္လုံးဟာအသည္း
ယားစရာ
မွန္အျပင္က ငါ႔ေခါင္းကုိစမ္းႀကည္႔မိတယ္|ရွိေသးတယ္
ဆံသဆရာဟာ ေဘာလုံးပြဲမွာသူကိုယ္တိုင္ဝင္ကန္ခဲ႔သ
လုိမ်ိဳးေျပာတယ္
ဒိုေလး|ဘက္ခမ္း|ဘန္ပါစီ|မက္စီ|ကာကာ
ငါ႔ေရွ့ေရာက္သလုိပဲ
ငါေတြ႔ေနရတဲ႔မွန္ထဲက ဂ်ာနယ္အပုံဟာ ထခုန္ေနေတာ႔
တာပဲ
ဘရိတ္ခဏခဏအုပ္တယ္
အဆိုေတာ္ဟာသီခ်င္းဆိုရင္းစာသားေမ႔သြားဟန္ရပ္တန္႔
စဆိုတဲ႔စာသားက တီးလုံးေရွ့ကေျပးထြက္လာ
သရဲနဲ႔ ရုတ္တရက္ေတြ႔လုိက္သလုိမ်ိဳး
သရဲဆိုလုိ႔ ညကသူႀကည္႔ခဲ႔တဲ႔သရဲကားအေႀကာင္း
စိတၱဇလူသတ္သမားဟာ ႀကည္႔သူကုိေတာင္ စိတၱဇျဖစ္
လာေစတယ္ဆိုပဲ
ျမိဳ႔ႀကီးတစ္ျမိဳ႔မွာ စိတၱဇလူသတ္သမားဟာ ဆံသဆရာ
ဆိုလား
ဆံသဆရာဟာ ျမိဳ႔ႀကီးတစ္ျမိဳ႔မွာ စိတၱဇလူသတ္သမား
ဆိုလား
သူကုိယ္တုိင္ကဆံသဆရာလား|စိတၱဇေဝဒနာသည္လား
သူ႔အမူအယာေတြ|ေလယူေလသိမ္းေတြခြဲျခားရခက္လား
ဘုရား  ဘုရား ငါထေျပးရမလား
တစ္ျခမ္းေျပာင္|တစ္ျခမ္းေမွာင္ေနတဲ႔ ငါ႔ဦးေခါင္းနဲ႔ျဖစ္ပါ႔
မလား
တကယ္ေတာ႔ဗ်ာ နံရံမွာခ်ိတ္ထားတဲ႔ က်ားေခါင္းေနရာမွာ
ခင္ဗ်ားဆံပင္ပုံမ်ိဳးနဲ႔လူဦးေခါင္းတစ္ခုခ်ိတ္ထားမွာ
ဒါမွ ဆိုင္ရဲ႕ေႀကာ္ျငာဟာေပၚလြင္မွာမဟုတ္လား လူေတြ
စိတ္ဝင္စားမွာမဟုတ္လား
ဘုရား  ဘုရား ဒီလူအတည္ေျပာေနတာမ်ားလား
သူ႔ေျခေထာက္ကုိပြတ္သပ္ေနတဲ႔ေႀကာင္ကေလးကိုကန္
ထုတ္လုိက္ပုံ
ေႀကာင္ကေလးေဘာလုံးတစ္လုံးလုိ လြင္႔သြားပုံ
နံရံနဲ႔ထိပုံ|ျပဳတ္က်လာပုံ|ေႀကာင္ကေလးညည္းညဴေနပုံဟာ
တစ္စကၠန္႔အတြင္းအျဖစ္အပ်က္ သူ႔မ်က္ႏွာဟာ သူဘာမွ
မလုပ္သလုိမ်ိဳး ေအးစက္|ဓားအိမ္ထဲဘရိတ္ဓားအသစ္
ထည္႔ေနပုံက
ေအးေဆး|တိက်|ျမန္ဆန္လြန္းတယ္
သူ႔မ်က္ႏွာေရွ့ တဝီဝီပ်ံသန္းေနတဲ႔ ယင္ေကာင္ကုိပုိင္းခ်
လုိက္ပုံက
ငါ႔ပါးစပ္ကုိ အေဟာင္းသားပြင္႔သြားေစတယ္
ငါ႔ဝတ္ရုံအျဖဴေပၚ ျပဳတ္က်လာတဲ႔ ယင္ေကာင္တစ္ပုိင္းဟာ
ငါ႔ဆံပင္နဲ႔ေရာေထြးလုိ႔ ေတာင္ပံတစ္ဖက္ခတ္ေနတုန္းပဲ
ငါ႔ကုပ္ေပၚမွာ ဆံပင္မရွိေတာ႔ဘူး
ငါမ်က္ေတာင္မခတ္ရဲဘူး မ်က္ေတာင္ေတြျပဳတ္က်မွာစုိး
လုိ႔
ငါမ်က္စိမမွိတ္ရဲဘူး|ျမင္ကြင္းေတြျပဳတ္က်မွာစုိးလုိ႔
ထြက္ေျပးတဲ႔ငါ႔စိတ္ဟာ ငါ႔ခႏၶာထဲက ထြက္မရဘူး
တဖ်ပ္ဖ်ပ္ခတ္ေနဆဲ ယင္ေကာင္တစ္ပုိင္းကုိေကာက္ယူ
ျပီး
သူ႔လက္နဲ႔ေခ်မြလုိက္တယ္ ေအးေဆးပဲ
သူ႔အျပံဳးဟာ ပန္းပြင္႔သလုိ အေႏွးပြင္႔လုိ႔
တရုတ္သုိင္းကားထဲက သူရဲေကာင္းလုိလုိ
စိတၱဇလူသတ္သမားလုိလုိ မ်က္လုံးဟာ ေအးစက္မာ
ေက်ာ ေတာက္ပ
ႏႈတ္ခမ္းကုိ တင္းတင္းေစ႔လို႔ မွန္ထဲက ငါ႔မ်က္လုံးကုိသူ႔
မ်က္လုံးနဲ႔ထိုးပိတ္ထားတယ္ |သူ႕လက္ဟာတဆတ္ဆတ္
တုန္လို႔
က်ဳပ္မွာ လိုင္စင္ရွိတယ္လုိ႔ေျပာတယ္။                      ။

(ကိုေရြး)

( Sujet ) ဇာတ္ေျပာသူအစီအစဥ္ ( တင္ျပမႈ ) နွင့္ ( Fabulal )အျဖစ္အပ်က္အစီအစဥ္

ဇာတ္ေျပာသူတင္ျပမႈ အစီအစဥ္(Sujet) ကို ရုရွေဖာ္မယ္လစ္ဇင္ ( Russia Formalism ) မ်ားက ဇာတ္ေႀကာင္းေျပာေလ့လာမႈမ်ားတြင္ အျဖစ္အပ်က္အစီအစဥ္ ( Fabulal ) / ကုန္ႀကမ္း ( Raw ) နွင့္တြဲဖက္တည္ေဆာက္ျပခဲ့သည္ ။

ထို ့ေႀကာင့္ပင္ အေခၚအေဝၚအားျဖင့္ လြယ္ကူေစရန္ ျဖစ္စဥ္ ( Fabula ) ဇာတ္နွင့္ ျပစဥ္ ( Syuzhet ) ဇာတ္ညႊန္း ဟု အလြယ္ေခၚလိုက္သည္ ။ ျဖစ္စဥ္ ( Fabula ) ဆိုတာကေတာ့ အျဖစ္အပ်က္ရဲ ့ တစ္ကယ့္အခ်ိန္ကာလအလိုက္ ျဖစ္တဲ့ ျဖစ္စဥ္ပါ ။
" Chronological order " လို ့လဲေခၚပါတယ္ ။ " Syuzhet " ကေတာ့ ဇာတ္ကိုဘယ္လိုအစီအစဥ္နဲ ့ ေျပာ ( တင္ျပ ) သလဲ( ဇာတ္ေျပာသူဘယ္လို ေျပာသလဲ ) ဆိုတာပါပဲ ။ ကိုေရြးရဲ ့ " အရူး" ကဗ်ာကို ရုပ္ရွင္ျပကြက္အေနနဲ ့ တင္ျပတယ္ ဆိုပါေတာ့ ။ အျဖစ္အပ်က္ကို တင္ျပပံုနဲ ့ နိႈင္းယွဥ္ဖို ့ လိုလာပါတယ္ ။ ျဖစ္စဥ္ ( Fabula ) ယခုဇာတ္လမ္း၏ ကုန္ႀကမ္း ( Raw material of the story ) ပင္ျဖစ္သည္ ။ တစ္ကယ့္လက္ေတြ ့ အခ်ိန္နွင့္အျဖစ္အပ်က္ကို ဆိုလိုသည္ ။ ဇာတ္ႀကီးတစ္ခုလံုး၏ အစဥ္တက် ျဖစ္ပ်က္မႈကို ဆိုလိုသည္ ။ ရုရွဘာသာျဖင့္ " Fabula" သည္ ဇာတ္ဟု အဓိပၸါယ္ရသည္ ။

၁။ ပထမေန ့ညတြင္ သူရဲကားႀကည့္ ။
၂။ ဆံသဆရာသည္ ျမိဳ ့ႀကီးမွ လူသတ္သမား စိတၱဇေဝဒနာရွင္ ျဖစ္ေႀကာင္းခံစားရ ။
၃။ ဆံပင္ညွပ္ဆိုင္သို ့လာ၍ညွပ္ကာ ျခံဳထည္ထဲသို ့ ေရာက္ရွိ ( ယခုေန ့ )
၄။ဆံသဆရာအားသံသယဝင္....ဟူ၍အဓိကအျဖစ္အပ်က္ေလးခု၏လက္ေတြ ့ျဖစ္ပ်က္မႈအစီအစဥ္မွာအထက္ပါအတိုင္း ျဖစ္သည္ ။

ဤျဖစ္ပ်က္မႈအစီအစဥ္သည္ " Fabula" ျဖစ္သည္ ။ သို ့ေသာ္ ကဗ်ာဆရာကိုေရြးသည္ ဇာတ္ေျပာသူအား တစ္ကယ့္ျဖစ္စဥ္အတိုင္း ေျပာခိုင္းခဲ့သည္မဟုတ္ ။ ကဗ်ာဆရာ၏တင္ျပပံုမွာ ေအာက္ပါအတိုင္း ျဖစ္သြားရသည္ ။ ကဗ်ာဆရာ၏ ျပကြက္အစီအစဥ္ Syuzhet ကို ႀကည့္ရေအာင္ ။

၃။ ဆံပင္ညွပ္ဆိုင္သို ့ လာ၍ညွပ္ေသာေႀကာင့္ ျခံဳထည္ထဲသို ့ေရာက္ရွိ ( စာေႀကာင္းအဖြင့္တြင္ပင္ " ျခံဳထည္ႀကီးထဲက ရုန္းထြက္လို ့ မရေတာ့ဘူး " ဟုစဖြင့္သည္ ။ )
၄။ ဆံသဆရာအား သံသယဝင္ ( "မ်က္လံုးဟာ အသည္းယားစရာ" စာေႀကာင္းေရ ( ၄ ) ) ဟူ၍ ေလးေႀကာင္းေျမာက္၌ပင္ သံသယဝင္ေႀကာင္းျပသည္ ။ အမွန္က သံုးေႀကာင္းကတည္းက စတာ ။
၁။ ပထမေန ့ညတြင္ သူရဲကားႀကည့္ ။ စာေႀကာင္းေရ ( ၁၄ ) တြင္ သူရဲနွင့္ ရုတ္တရက္ေတြ ့ ့လိုက္သလိုမ်ိဳး ဟူ၍ "သရဲ" ဟူေသာစကားလံုးဝင္လာရာမွ (၁၅) တြင္ " သူရဲဆိုလို ့ ညကသူႀကည့္ခဲ့တဲ့ သူရဲကားအေႀကာင္း " ဟူ၍ ပထမေန ့ညကို ကူးေျပာင္းသြားသည္ ။ ထို ့ေနာက္ စိတၱဇလူသတ္သမား ဆံသဆရာ ထပ္ဝင္လာသည္ ။
၂ ။ ဆံသဆရာသည္ ျမိဳ ့ႀကီးမွ လူသတ္သမား စိတၱဇေဝဒနာရွင္ျဖစ္ေႀကာင္းခံစားရ ။

ထို ့ေႀကာင့္ မူလျဖစ္စဥ္ ( ၁ ၊ ၂ ၊ ၃ ၊ ၄ ) သည္ ျပစဥ္ " Syuzhet " တြင္ ( ၃ ၊ ၄ ၊ ၁ ၊ ၂ ) ျဖစ္သြားသည္ ။ ဤျဖစ္စဥ္ Fabula နွင့္ ျပစဥ္ Syuzhet မွာ ရုပ္ရွင္ကားမ်ားတြင္ အဓိကပို၍အေရးပါသည္ ။

( syuzhet )( sjuzet ) is considered to be the order, manner and technique of their presentation in the narrative (for example, in movies this can be done by camera angles and lighting)

စယူး(ဇ)ရြဲ႕သ္ အားသတ္မွတ္ထားသည္မွာ အစီအစဥ္ ၊ အျပဳအမူနွင့္ နည္းစနစ္ တင္ျပပံု ဇာတ္ေျပာမႈအတြင္း ဖတ္သူ / ႀကည့္သူထံ ပို ့ေဆာင္ေပးျခင္းျဖစ္ျပီး ရုပ္ရွင္မ်ားတြင္ ကင္မရာအေနအထား နွင့္ အလင္းအေမွာင္ ကစား၍လည္း ျပဳလုပ္နိုင္သည္ ။ ဇာတ္လမ္းအေခ်ာသတ္ထားသည့္ အေနအထားတြင္ ဇာတ္ကိုဇာတ္ဆရာက မည္သို ့ဖြဲ ့စည္းတည္ေဆာက္သည္ ( the way a story is organized ) ပင္ျဖစ္သည္ ။ အရစၥတိုတယ္(လ)( Aristotle ) ( 350 BC ) ၏အလို အရ ဇာတ္ေျပာမႈ ဇာတ္ညႊန္း ( plot ) သည္ စ ( the beginning ) ၊ လယ္ ( the middle ) ၊ ဆံုး ( the end ) ရွိသင့္သည္ဟု ဆိုသည္ ။ ရုပ္ရွင္မ်ားတြင္ ေနာက္ေႀကာင္းျပန္ ( flashbacks ) မ်ား ေရွ ့ျဖစ္ျပကြက္မ်ား / အေျပာမ်ား ( flash forward ) ျဖင့္လည္း တင္ဆက္နိုင္သည္ ။

ဤျဖစ္စဥ္/ျပစဥ္ စကားလံုးနွင့္ ေလ့လာခ်က္မ်ားကို ဦးေဆာင္တင္သြင္းသူမွာ ရုရွေဖာ္မယ္လစ္ဇင္ ဆရာႀကီးနွစ္ဦးျဖစ္သည့္ ဗလာဒီမာပေရာ့(ဖ) Vladimir Propp နွင့္ ဗိက္သာရ္ရွေကာလဲ့ဗ္စကီး( Viktor Shkolevsky ) တို ့ျဖစ္သည္ ။ သူတို ့နွစ္ဦးတြင္
ပေရာ့(ဖ)အား ကြ်န္ေတာ္ပို၍ ေလးစားမိသည္ ။

ပေရာ့(ဖ) သည္ ဆိုဗီယက္ေဖာ္မယ္လစ္(စ) တစ္ဦးျဖစ္ျပီး ဂ်ာမန္နွင့္ရုရွဘာသာေဗဒကို ဆရာျဖစ္ကြ်မ္းက်င္သူျဖစ္ကာ ပံုျပင္မ်ားတြင္ပါဝင္ရမည့္ အခ်ိတ္အဆက္လုပ္ေဆာင္ပံုမ်ားကို စနစ္တက်ခြဲျခမ္းျပခဲ့သူျဖစ္သည္ ။ သူကပံုျပင္မ်ားကိုအပိုင္း ( section ) မ်ားခြဲပစ္ခဲ့သည္ ။ ထို ့ေနာက္ရုရွ နတ္သမီးပံုျပင္ ၊ အိပ္ရာဝင္ပံုျပင္မ်ား၏ ထိုအပိုင္းမ်ားကို မည္သို ့ခ်ိတ္ဆက္အလုပ္လုပ္ပံု ( series of sequences ) ကို ပယ္ပယ္နယ္နယ္ ရွင္းျပ / ခြဲျခမ္းျပခဲ့သည္ ။ အဓိကက်ေသာ ခြဲျခမ္းမႈမွာ ဇာတ္ေျပာမႈ ဇာတ္အိမ္ေက်ာရိုး ( Narrative structure ) ပင္ျဖစ္သည္ ။ ရုရွအိပ္ရာဝင္ ပံုျပင္မ်ားတြင္ လုပ္ေဆာင္မႈ ( function ) သံုးဆယ့္တစ္ခု ပါရွိသည္ဟု အတိအက်ေျပာသည္ ။

ပံုျပင္မ်ားတြင္ စထြက္သည္နွင့္ " Absentation " ဟူေသာ အဆင့္နွင့္စရသည္ ။ Function အမွတ္တစ္ျဖစ္သည္ ။ မိသားစုဝင္မ်ား လံုျခံဳေသာေနရာမွ ထြက္ခြာရသည္ ။ လူစြမ္းေကာင္း ( hero ) သည္လည္း အပါအဝင္ျဖစ္သည္ ။ ထိုစထြက္မွတ္သည္ လူစြမ္းေကာင္းကယ္ဆယ္ရမည့္ အမွတ္ျဖစ္သည္ ။ လူစြမ္းေကာင္းအား မ်ားေသာအားျဖင့္ သာမန္လူတစ္ဦး ( An ordinary person ) ျဖင့္သာျပသည္ ။ စသည္ျဖင့္ သံုးဆယ့္တစ္ခ်က္အား အဆံုးသတ္တြင္ ျပစ္ဒဏ္ ( Punishment ) အား သံုးဆယ္ေနရာတြင္ထားသည္ ။ လူဆိုးအား ျပစ္ဒဏ္ေပးျခင္းနွင့္ သူ ကပ္ရက္တြင္ ေနာက္ဆံုးသံုးဆယ့္တစ္ ထိမ္းျမားျခင္း ( wedding ) တြင္ ဇာတ္ေပါင္းခန္း မင္းသားမင္းသမီး ထိမ္းျမားျခင္းျဖင့္ ဆံုးသည္ ။ သူက မည္သည့္ပံုျပင္မဆို ဤ Function မ်ားပါရမည္ ဟုဆိုသည္ ။ ေနာက္တြင္ သူက ပံုျပင္ေပါင္း ၁၀၀ ကို ေလ့လာ၍ ဇာတ္ေကာင္ႀကီး ( ၇ ) ခုသာ ပါရွိသည္ဟု ခြဲျခမ္းျပျပန္သည္ ။
အရူးကဗ်ာအား ခ်ဥ္းကပ္ေရးရန္ ႀကိဳးပမ္းရသည့္ အခ်က္မွာ သူ ့ဇာတ္ေျပာပံုစံအား ဥပမာ ေပးလိုေသာေႀကာင့္ ျဖစ္သည္ ။ ေရွ ့ကဆိုခဲ့သည့္အတိုင္းပင္ ပေရာ့(ဖ) ကိုကြ်န္ေတာ္သေဘာက်မိေသာအခ်က္မ်ားစြာထဲမွ ဇာတ္ေႀကာင္းေျပာကိစၥကို အေသးစိတ္ခြဲျခမ္းနိုင္ခဲ့ျခင္းနွင့္ ဇာတ္လမ္းတြင္ပါဝင္ရမည့္ ဇာတ္ေကာင္စရိုက္ခုနစ္မ်ိဳးအား ဇာတ္ေျပာပံုျပင္ေပါင္း " ၁၀၀ " ကိုခြဲျခမ္းေလ့လာ၍ အတည္ျပဳေပးခဲ့သည္ ။ အက်ဥ္းခ်ဳပ္၍ေျပာရလွ်င္
၁။ ဗီလိန္ ( villain ) ၊ သူရဲေကာင္းအားဆန္ ့က်င္၍ ရုန္းကန္ရသူ
၂။ ပို ့ေဆာင္သူ ( dispatcher ) ၊ သူရဲေကာင္းအားပို ့ေဆာင္ေပးသူ
 ၃။ ကူညီသူ ( helper ) သူရဲေကာင္းအား ကူညီသူ
၄။ မင္းသမီး(၀ါ) ၊ ဆုနွင့္ သူမ၏ဖခင္ ( The princess or prize and her father )
၅။ လႈဒါန္းသူ ( The donor )
 ၆။ သူရဲေကာင္း (ဝါ) ျပဳလုပ္ျခင္းခံရသူ ( The hero or victim )
၇။ သူရဲေကာင္း (ဟီးရိုး)အတု ( The false hero ) သူရဲေကာင္း၏ လုပ္ရပ္ကို အခြင့္အေရးယူသူ
တစ္ခါတစ္ရံတြင္ အစားထိုးဗီလိန္ေနရာအား အေျပာင္းအလဲလုပ္သည္ ။

ဥပမာ သူရဲေကာင္းက ဗီလိန္နဂါးႀကီးအား သုတ္သင္လိုက္ရာ နဂါးႀကီး၏ ညီမျဖစ္သူက သူရဲေကာင္းအား ဂလဲ့စားေခ်ရန္ႀကိဳးပမ္းမႈေႀကာင့္ဗီလိန္ေနရာ ျဖစ္သြားျခင္းလည္း ျဖစ္သြားတတ္သည္ ။ တစ္ခါတစ္ရံတြင္ လူတစ္ဦးတည္းက ဇာတ္ေကာင္နွစ္မ်ိဳးလည္း ျဖစ္နိုင္သည္ ။ ဖခင္သည္ သူရဲေကာင္းမင္းသားအား ဓါးေပး၍ အခက္အခဲရွိရာသို ့ ေစလႊတ္လ််င္ ဖခင္မွာ " dispatcher " နွင့္ " donor " တစ္ျပိဳင္တည္းျဖစ္သြားသည္ ။ ဤေနရာတြင္ ပေရာ့(ဖ) ၏ စြမ္းေဆာင္ရည္ကို ထင္ရွားေစ၍ ကြ်န္ေတာ္က ဇာတ္ေႀကာင္းေျပာ အခန္းက႑ကို ပိုသာစြာေျပာမိသည္ ။ အထက္ကဆိုခဲ့သည့္အတိုင္းပင္ ဇာတ္ျဖစ္စဥ္ဇာတ္( Fabula ) နွင့္ ျပစဥ္ ( ဇာတ္ေႀကာင္းတင္ျပပံု ) ( Syuzhet ) ( Flash Back နွင့္ Flash Forward ဟူေသာ ေရွ ့/ ေနာက္ ျပန္ျပမႈ မပါေသာ နမ္းလီနီယာ( Non - Linear )ဇာတ္ေျပာလည္း ရွိသည္ ။ ဥပမာ Pulp Fiction အေနျဖင့္မူ ဤကဗ်ာတြင္ ေရွ ့ေနာက္ကြဲလြဲမႈ မႀကီးခဲ့ ။ ရုပ္ရွင္ႀကည့္ျခင္းကို Flash Back ျပသြား၍ရသည္ ။ ဒါကလူတိုင္းသိသည္ ။ သို ့ေသာ္ ဤျဖစ္စဥ္ျပစဥ္ခြဲျခားမႈသည္ ဤကဗ်ာတြင္ပါးပါးမွ်သာ လွည့္ျပေသာ္လည္း ( ဇာတ္ေႀကာင္းျပန္ရိုးရိုးျဖစ္ေသာ္လည္း ) ခရစၥတိုဖာ ႏိုးလန္ ( Christopher Nolan ) ဒါရိုက္တာအျဖစ္ရိုက္ကူးေသာ Memento ( 2000 ) တြင္မူ လီနီယာအျငင္း ဇာတ္ေႀကာင္းေျပာမႈ ( Non - Linear Narrative ) အျဖစ္ အတိတ္နွင့္ ပစၥဳပၸန္အား ေဆးေရာင္စံုနွင့္ အျဖဴအမဲ ေရာယွက္တင္ျပလာေသာအခါတြင္.....

(ႏွင္းျမဴရိပ္ကိုျမင္လ်ွင္မွ)